5/2023

ผมคงเหมือนกับหลายๆ คน ที่ตกหลุมรัก เปาโล โคเอลโญ (Paulo Coelho) จากหนังสือเรื่อง The Alchemist หรือที่ อ.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ เคยแปลไว้ในชื่อ ‘ขุมทรัพย์สุดปลายฝัน’

แต่หลังจากเล่มนั้นแล้ว โคเอลโญยังไม่ได้สร้างความประทับใจในระดับเดียวกันให้เกิดขึ้นได้อีก ใช่ครับ – นี่คือความเห็นส่วนตัว

สำหรับเล่มนี้ เมื่อเห็นชื่อของหนังสือและชื่อของผู้แต่ง ผมคว้ามาใส่ไว้ใน ‘กองดอง’ ของตัวเองโดยไม่ต้องคิด เพราะจินตนาการเอาไว้ล่วงหน้าแล้วว่า ต่อให้ไม่ถึงระดับเดียวกับ The Alchemist แต่อย่างน้อยที่สุดก็จะต้องเป็นหนังสือที่รื่นรมย์แน่ๆ

ผมจินตนาการถึงตัวละครที่รุ่มรวย ซับซ้อน มีการเดินทาง มีการฝึกตน มีคำสอนดีๆ ในแบบที่ ‘ปราชญ์’ จะพึงมอบให้แก่ศิษย์

แล้วผมก็พบว่า – นี่คือหนังสือที่เต็มไปด้วย ‘การสอน’ โดยแท้

ถ้าเราดูหนังสือประเภท How To ในปัจจุบัน เราจะพบว่ามีหนังสือมากมายเลยทีเดียวที่ชอบเขียนกันแบบ ‘สั้นๆ’ ใช้ฟอนต์ตัวใหญ่ๆ และสอนโน่นนั่นนี่ออกมาโพล่งๆ ตรงๆ ไม่ต้องคิดถึงชั้นเชิงทางวรรณศิลป์อะไร

หนังสือแบบนี้อาจจะเหมาะกับบางคนก็ได้ แต่ไม่ใช่หนังสือที่ผมนิยมเสพ ไม่ใช่เพราะเห็นว่าเป็นหนังสือที่ไร้ค่า แต่ผมไม่ชอบหน้ากระดาษที่โล่งและว่างเปล่าเกินไป

กระดาษควรถูกนำมา ‘ใช้งาน’ ให้สมค่าของมันมากกว่าจะถูกปล่อยไว้ให้ว่างเปล่า

แต่พูดแบบนี้ก็ไม่ถูกเสียทีเดียว เพราะหนังสือบางเล่มที่ได้รับการ ‘ออกแบบ’ มาอย่างประณีต ก็ใช้ ‘ความว่างเปล่า’ เพื่อ ‘สื่อสาร’ อะไรบางอย่างออกมาได้อย่างลึกซึ้งเช่นกัน ตัวอย่างเช่นหนังสือเก่าแก่หลายสิบปีก่อนของ ทิม เบอร์ตัน ที่ชื่อ The Melancholy Death of Oyster Boy ก็เป็นหนังสือที่อยู่ในความทรงจำของผมมาโดยตลอด ทั้งที่มันเต็มไปด้วยพื้นที่ว่าง ทว่าเป็นพื้นที่ว่างที่โลดเต้นไปด้วยการกระตุ้นเร้าให้ผู้อ่านต้องคิด

โคเอลโญเปิดเรื่อง ‘ปราชญ์แห่งธนู’ หรือ The Archer ด้วยลีลาที่เหมือนจะนำทางเราไปคลับคล้าย The Alchemist (ก็โธ่! ขนาดชื่อหนังสือยังคล้ายกันเลย) แต่แล้วผมก็พบว่า ‘ไส้ใน’ ของหนังสือ คือการ ‘สอน’ ด้วยคำสอนคล้ายๆ อาจารย์ผู้เหนื่อยล้านำคำสอนต่างๆ ในชีวิตมาสอนลูกศิษย์ที่เพิ่งรับเข้าสำนักมาใหม่ๆ

มันจึงเป็นคำสอนแบบ ‘เบื้องต้น’ ด้วยวิธีการเขียนแบบตรงไปตรงมา

มีคำกล่าวว่า ‘สี่ตีนยังรู้พลาด นักปราชญ์ยังรู้พลั้ง’ จึงเป็นไปได้เช่นกัน ที่ลูกศรอันแหลมคมของนักยิงธนูจะยิงพลาดเป้า แม้มันจะคม แต่หากยิงแล้วไม่ถูกเป้าจนเสียดแทงลึกเข้าไปถึงหัวใจ ลูกธนูนั้นก็อาจไม่ได้สร้างผลลัพธ์อย่างที่ควรจะเป็นขึ้นมา

ซึ่งก็น่าเสียดาย