ถึงวันนี้ คำว่า Binge Watching หรือการดูซีรีส์ติดต่อกันนานๆ เป็นสิบๆ ตอน ไม่ใช่คำที่แปลกประหลาดอีกต่อไปแล้ว เชื่อว่าหลายคนก็คงทำแบบนั้น เช่นในช่วงวันหยุดเสาร์อาทิตย์ หรือหยุดยาวปีใหม่ แทนที่จะออกไปเดินห้างหรือเตร็ดเตร่ที่ไหน ก็เลือกนั่งๆ นอนๆ อยู่ที่บ้าน พลางดูซีรีส์จากช่องที่ให้บริการสตรีมมิ่งทั้งหลายที่เดี๋ยวนี้มีมากมาย ไม่ว่าจะเป็น Netflix, Amazon Prime, Hulu, iFlix, Line TV ซึ่งก็มีให้เลือกมากเสียจนดูทั้งชีวิตก็ไม่น่าจะหมด

คำถามก็คือ แล้วอะไรเล่า ทำให้เกิดการ Binge Watch หรือดูไม่หยุดขึ้นมาได้?

เคยมีการสำรวจของ Deloitte ซึ่งเป็นบริษัทที่ปรึกษาระดับโลก บอกว่าคนอเมริกันราว 73% บอกว่าตัวเองเคยดูซีรีส์หรือทีวีในรูปแบบต่างๆ แบบ Binge Watch แล้วถ้าเป็นกลุ่มมิลเลนเนียลส์ ตัวเลขยิ่งพุ่งสูงขึ้นไปใหญ่ กลายเป็น 90% โดยใน 90% นี้ มีถึง 38% ที่บอกว่าตัวเอง Binge Watch ทุกๆ สัปดาห์

นิยามของ Binge Watch ของ Deloitte คือการดูซีรีส์ติดต่อกัน 3-4 ตอนขึ้นไป แต่จากการสำรวจพบว่าคนส่วนใหญ่ดูมากกว่านั้นเข้าไปอีก อย่างกลุ่มที่อายุ 14-33 ปี จะ Bing Watch กันเฉลี่ยครั้งละห้าชั่วโมง ซึ่งก็จะตกอยู่ราวๆ 6 ตอน ถ้าแต่ละตอนยาวราว 50 นาที 

ในอังกฤษก็ไม่แพ้กัน ในปี 2017 Netflix เคยเปิดเผยข้อมูลเรื่องนี้ โดยบอกว่ามีคนมากถึงกว่าห้าล้านคนที่เคยดูซีรีส์จบทั้งซีซันภายใน 24 ชั่วโมง ซึ่งถ้าเทียบกับตัวเลขในปี 2013 พบว่ามีคนทำแบบนี้แค่ราวสองแสนคนเท่านั้น ตัวเลขจึงพุ่งสูงกระโดดไปอย่างไม่น่าเชื่อ

เดอะการ์เดียนเคยวิเคราะห์ลักษณะของโชว์ที่จะทำให้คน Bing Watch ได้ดีเอาไว้ 4 อย่าง คือ

1. ถ้ารายการนั้นๆ สั้นพอ ก็จะทำให้คนอยาก Bing Watch มากกว่า เช่น มีความยาวตอนละราวครึ่งชั่วโมง แต่ถ้าแต่ละตอนยาว (เช่น ยาวหนึ่งชั่วโมง) แต่หนึ่งซีซันมีแค่หกตอนจบ คนก็จะเลือก Bing Watch ได้มากขึ้น เดอะการ์เดียนบอกว่า Bingeable มากกว่า

2. จากสถิติ Bing Watch เขาบอกว่าคนนิยม Bing Watch ซีรีส์ที่เป็นคอมีดี้มากกว่า หรืออย่างน้อยก็ต้องเป็นดรามาเบาๆ ไม่หนักหนาสาหัสมาก ซึ่งกลับข้างกับความเชื่อทั่วไปที่ว่าคนชอบดูซีรีส์หักเหลี่ยมเฉือนคมหรือหักมุมมากๆ แต่ปรากฏว่าซีรีส์ประเภท Fuller House, Marvel’s The Defenders, Santa Clarita Diet หรือ Grace and Frankie กลับมาแรงกว่า

3. คำวิจารณ์จากนักวิจารณ์ไม่มีผลอะไร เรื่องนี้ค่อนข้างแปลก เพราะถ้าไปดูซีรีส์ที่นักวิจารณ์ชื่นชมมากๆ เช่น The Crown, Bojack Horseman, Dear White People เหล่านี้อาจมีคนดูเยอะจริง แต่คนไม่ค่อย Bing Watch เท่าไหร่ 

4. ต่อให้เป็นรายการที่ไม่ค่อยดีเท่าไหร่ คนก็ยัง Bing Watch กันมาก ถ้ามีการพูดถึงรายการนั้นๆ มาก แต่จะดูด้วยวิธีกดข้ามๆ ไปเรื่อยๆ ไม่ได้ดูอย่างละเอียดละออ ซึ่งเรื่องนี้เดอะการ์เดียนบอกว่า เหล่านัก Bing Watcher นั้น ชอบทรมานตัวเอง คือจะต้องดูให้จบทั้งที่มันไม่ได้สนุกหรือดีขนาดนั้น

คำถามถัดมาก็คือ แล้วการทำรายการให้คนอยาก Bing Watch นั้น มันมี ‘สูตร’ ของมันหรือเปล่า

เจสัน ลินช์ เคยเขียนบทความให้ Quartz (ดูที่นี่ https://qz.com/367117/heres-the-recipe-netflix-uses-to-make-binge-worthy-tv/) ว่า Netflix นั้นมีสูตรอยู่เหมือนกัน เช่นให้คิดถึงรายการนั้นๆ ทั้งซีซันไปเลยว่าจะมีการข้ึนลงของพล็อตอย่างไรบ้าง คือไม่คิดเป็นตอนๆ เหมือนซีรีส์สมัยเก่า (อย่าง Friends) อีกต่อไปแล้ว พูดอีกอย่างหนึ่งก็คือ เส้นเรื่องหลักของทั้งซีซันจะต้องแข็งแรงมากๆ

อีกวิธีหนึ่งก็คือต้องเอาผู้ชมให้อยู่หมัดตั้งแต่ตอนต้น แล้วตอนท้ายของตอนก็ต้องเชื่อมโยงทิ้งท้ายไปยังตอนต่อไป เทคนิคทิ้งท้ายให้น่าหวาดเสียวนี้เรียกว่า Cliffhangers คือเหมือนปล่อยคนดูห้อยต่องแต่งอยู่ที่ปากเหวอะไรทำนองนั้น

ที่สำคัญก็คือ ไม่จำเป็นต้องพาตัวละครทุกตัวดาหน้าออกมาทุกตอน อาจจะทิ้งตัวละครบางตัวไว้ก่อนได้ ซึ่งข้อดีก็คือคนดูที่รอดูตัวละครนั้นๆ ก็จะอยากดูต่อเนื่อง ทำให้เกิดการ Binge Watch ไปเรื่อยๆ เพื่อหาตัวละครนั้นๆ

ถ้าเป็นละครที่ออกเป็นตอนๆ อย่างละครหลังข่าวที่ออกอากาศไม่กี่วันในหนึ่งสัปดาห์ เราจะพบว่าละครเหล่านั้นต้องเน้นย้ำประเด็นสำคัญ (Key Information) อยู่ตลอดเวลา แต่ถ้าเป็นซีรีส์ที่สร้างขึ้นเพื่อ Binge Watch แล้ว การเน้นย้ำเรื่องพวกนี้จะทำให้ซีรีส์น่าเบื่อ ซีรีส์เหล่านี้จึงมักไม่จำเป็นต้องเน้นย้ำประเด็นสำคัญบ่อยๆ 

สูตรต่างๆ เหล่านี้ยังมีอีกมาก จึงทำให้การ Binge Watch เป็นที่นิยมแพร่หลายมากขึ้นเรื่อยๆ ประมาณกันว่า ตอนที่ Stranger Things ซีซัน 2 เริ่มฉายนั้น มีคนที่ Binge Watch รวดเดียวเก้าตอนจบภายในวันแรกมากถึง 361,000 คนเลยทีเดียว

คำถามก็คือ ทำไมการ Binge Watch ถึงทำให้เรารู้สึกดีจนอยาก Binge Watch บ่อยๆ

เรื่องนี้ นักจิตวิทยาคลินิกอย่าง เรนี คาร์ (Renee Carr) เคยบอกกับ nbcnews (ดูที่นี่ https://www.nbcnews.com/better/health/what-happens-your-brain-when-you-binge-watch-tv-series-ncna816991) เอาไว้ว่า ความรู้สึกดีนั้นเกิดขึ้นเพราะเวลาที่เราทำอะไรสนุกตื่นเต้น สมองของเราจะหลั่งสารเคมีอย่างโดปามีน (Dopamine) ออกมา มันคือสารเคมีที่เป็นเสมือนการให้รางวัลตามธรรมชาติ เหมือนสมองส่งสัญญาณสื่อสารกับร่างกายว่า สิ่งนี้เป็นเรื่องที่ดี โดปามีนมีลักษณะคล้ายๆ สารเสพติด ดังนั้นเวลาเรา Bing Watch แล้วรู้สึกดี เราจึงเกิดอาการ ‘เสพติดเทียม’ (Pseudo-Addiction) กับรายการนั้นๆ แล้วเราก็จะอยากดูมันต่อไปเรื่อยๆ

นี่เป็นอีกเหตุผลหนึ่งด้วย ที่คนที่มีปัญหาในชีวิต ไม่ว่าจะอกหักหรือผิดหวังต่างๆ มักจะใช้การ Binge Watch เพื่อ ‘หนี’ ปัญหาเหล่านั้น เพราะเมื่อ Binge Watch ก็จะได้รับสารเคมีแห่งความสุข แล้วร่างกายของเรามันไม่ได้เลือกนะครับ ว่าโดปามีนนี้หลั่งมาเพราะทำงานเสร็จ หรือหลั่งมาเพราะได้รับจูบแรก หรือหลั่งมาเพราะได้ดูซีรีส์ โดปามีนก็คือโดปามีน ดังนั้นการดูซีรีส์ที่ ‘ฟิน’ มากๆ จึงทำให้เราเกิดอาการเสพติดได้

นอกจากนี้ การใช้เวลามากๆ เพื่อ ‘จ่อมจม’ (Immerse) เข้าไปในชีวิตของตัวละครในรายการ ก็เป็นเหมือนตัวเร่งประสบการณ์ให้เราด้วย เพราสมองของเราจะเข้ารหัสประสบการณ์ต่างๆ เอาไว้เหมือนเป็นประสบการณ์ของเราเอง การดูรายการพวกนี้จึงเหมือนได้พบกับเหตุการณ์ในชีวิตด้วยตัวเอง เราจึงผูกพันและใส่ใจกับผลลัพธ์ที่จะเกิดจากความขัดแย้งในละครได้ โดยเฉพาะเมื่อเรา Identify ตัวเองเข้ากับตัวละครบางตัวในเรื่องที่มีลักษณะ ท่าที หรือเผชิญกับปัญหาคล้ายๆ กับเรา

ด้วยเหตุนี้ ในแง่หนึ่ง การ Binge Watch จึงเป็นเหมือนยาคลายเครียดให้เราได้ด้วย แถมยังเป็นเครื่องมือช่วยให้เราเข้าสังคมได้ เพราะคนที่ชอบดูรายการแบบเดียวกัน มักจะมีลักษณะบางอย่างคล้ายกัน เมื่อได้พูดคุยถึงเรื่องราวที่พบจากการ Binge Watch ก็จะต่อติดกันได้มากขึ้น 

อย่างไรก็ตาม การ Binge Watch ไม่ได้มีแต่ข้อดีเสมอไป เคยมีการศึกษาของมหาวิทยาลัยโทลีโด (ดูรายละเอียดได้ที่นี่ https://apha.confex.com/apha/143am/webprogram/Paper335049.html) ในกลุ่มคนที่บอกว่าตัวเองเป็น Binge Watcher พบว่ามีอยู่ 142 คน จาก 408 คน ที่ดันมีความเครียด ความวิตกกังวล และอาการซึมเศร้ามากกว่าคนที่ไม่ได้เป็น Binge Watcher เพราะคนเหล่านี้ Binge Watch มากเกินไปจนทำให้การดูทีวีเข้ามาแทนที่ความสัมพันธ์กับมนุษย์ไปเลย สุดท้ายคนเหล่านี้ก็เลยอยู่ในสภาวะ ‘ตัดขาด’ (Disconnect) กับสังคม

จะเห็นว่า อาการ ‘หยุดดูซีรีส์ไม่ได้’ นั้น เกิดขึ้นจากสาเหตุที่ซับซ้อนหลายอย่าง ทั้งแรงกระตุ้นจากตัวผู้สร้าง ประสบการณ์ในสมองของเราเอง สารเคมีในสมอง รวมไปถึงสังคมรอบข้างด้วย 

ซึ่งถ้าหากว่าคุณดูซีรีส์เยอะๆ แล้วไม่มีปัญหาอะไร ก็ดูไปเถอะครับ แต่ถ้าคิดว่าตัวเองเริ่มมีปัญหากับคนรอบข้างแล้วละก็ บางทีอาจต้องลองหยุด แล้วย้อนกลับมาพิจารณาตัวเองใหม่ ว่าจะทำอย่างไรให้เราสามารถ Binge Watch ได้อย่างมีความรับผิดชอบ โดยวิธีง่ายๆ ก็คือการจำกัดเวลาในการดูของตัวเอง เพื่อจะเอาเวลาที่เหลือไปทำกิจกรรมอื่นๆ ในชีวิตเสียบ้าง

พูดน่ะง่าย แต่ก็รู้กันอยู่นะครับว่าถ้าเป็นซีรีส์สนุกๆ แล้วละก็…หยุดดูไม่ได้สักทีสิน่า!